ششمین کنگره راهبردی نفت و نیرو (IPEC 2021) در روزهای ۷ تا ۹ بهمن ماه سال جاری با حضور و سخنرانی «بیژن زنگنه» وزیر نفت برگزار شد.
بیانیه پایانی این دوره شامل خلاصه ای از کلیه سخنرانی های ارایه شده در مراسم افتتاحیه و نشست ها، به شرح ذیل است:
به نام خدا
در شرایطی ششمین کنگره نفت و نیرو برگزار شد که جهان با ضایعهای به نام ویروس کرونا دست به گریبان است و شاید بزرگ ترین کشتار قرن بیست و یکم به دست این ویروس رقم خورده است. برگزاری این رویداد در حالی تا قبل از این دو بار به تعویق افتاده بود، با مشارکت ذینفعان برای باشگاه مایه افتخار است و لازم است که از تمامی نخبگانی که با حضور خود در پانلهای ما به غنای این رویداد افزودند و از تمامی ثبت نام کنندگان و مدعوینی که برگزاری نشست های کنگره را به تماشا نشستند، سپاسگزاری کنیم که فلسفه وجودی این کنگره آن هم در این شرایط را تقویت کردند.
برگزاری آنلاین رویداد با زیرساختهایی که هنوز در کشور و حتی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته کاملا برای این کار آماده نیست، در عین لزوم صرفهجویی در هزینهها به دلیل امکانات مالی محدود باشگاه و تجارب کم در برگزاری این نوع از برنامهها، با ایراداتی همراه است که در اینجا از بروز این مشکلات از تمامی شرکتکنندگان به نیابت از باشگاه عذرخواهی میکنم. هرچند که طبق بررسیهای به عمل آمده رخداد این قبیل حوادث به دلیل نو بودن این رویهها در مجامع بین المللی مرتبط با نفت و نیرو نیز مسبوق به سابقه است. خوشبختانه البته نشستهای روزهای دوم و سوم به خوبی برگزار شد.
شورای سیاستگذاری کنگره دو سال است که به طور ویژه تلاش میکند که کنگره را با نشستهای چالشی سازمان دهد و در تمامی تلاش خود را کرده که در برگزاری این نشست ها از تمامی نظرات موافق و مخالف در یک مبحث بهره بگیرد.
تم اصلی برگزاری کنگره ششم، آینده صنعت نفت بود، از سخنرانی آغازین آقای دکتر آقامحمدی و پس از آن وزیر محترم نفت، الزامات و برنامهها و هدف گذاریهای ممکن و اولویتهایی که صنعت باید به آنها بپردازد مطرح شد.
افتتاحیه
بیژن زنگنه، وزیر نفت
در سه سال گذشته ظرفیت عظیمی برای صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی ایجاد شده است که به‌طور حتم از این ظرفیت، پس از دوران تحریم استفاده می‌کنیم. همیشه آرزو و هدفم این بود که ایران در بازرگانی نفت جهان نقش داشته باشد و خیلی هم برای آن تلاش کردم که هر دفعه به نوعی جلو آن گرفته شد.
ظرفیت‌های خوبی در ساخت تجهیزات صنعت نفت، توسعه میدان‌های نفت و گاز و… در کشور ایجاد شده است، هم‌اکنون ۸۰ درصد تجهیزات ثابت صنعت نفت در داخل ساخته می‌شود.
در موضوع افزایش ضریب بازیافت مخازن باید خودمان کارهای توسعه‌ای انجام دهیم و در عین حال از ظرفیت شرکت‌های درجه یک بین‌المللی استفاده کنیم. هم‌اکنون ۸۰ درصد ظرفیت میدان‌های ما برای افزایش ضریب بازیافت به دانشگاه‌ها سپرده شده است.
تولید گاز خام کشور هم‌اکنون از رقم هزار و ۳۰ میلیون مترمکعب عبور کرده، اما مصرف بسیار سریع‌تر جلو می‌رود. افزایش مصرف گاز در تهران امسال ۱۵ درصد و در کل کشور ۱۲ درصد بوده است. هیچ شرکت نفتی یا گازی نمی‌تواند پاسخ افزایش ۱۵ یا ۱۲ درصدی مصرف را بدهد.
پرداخت به‌موقع یارانه‌ها سبب شد دولت و مجلس با هم و در عمل، ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر برای بهینه‌سازی مصرف انرژی را کنار بگذارند.
حرکت ما در صنعت پتروشیمی بسیار مطلوب و مطمئن بوده است و همه خوراک‌های موجود تخصیص یافته و برای آنها طرح تعریف شده است. جهش دوم صنعت پتروشیمی سال آینده تکمیل می‌شود و درآمد این صنعت تا پایان ۱۴۰۰ با احتساب قیمت‌های سال ۹۵ به ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد.
توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی وظیفه وزارت نفت نیست، اما وزارت نفت به‌عنوان وظیفه‌ای ملی به آن می‌پردازد بنابراین طرح‌های پیشران در چهار زنجیره پروپیلن، متانول، بنزن و اتیلن با اولویت تولید پروپیلن از متانول با توجه به کمبود پروپیلن در کشور تعریف شده‌اند.
جمع‌آوری همه گازهای مشعل برنامه‌ریزی شده است، به‌طوری که تا پایان سال ۱۴۰۱ بیش از ۹۵ درصد آنها جمع‌آوری و به خوراک پتروشیمی تبدیل می‌شود.
من در گذشته مخالف ادغام وزارتخانه های نفت و نیرو بودم اما امروز این کار را لازم و ضروری می دانم.
این روزها که کمبود انرژی اولیه یا اسراف انرژی اولیه را در کشور شاهد هستیم، ضرورت ادغام نفت و نیرو و تشکیل وزارت انرژی بیش از گذشته مشهود است.
روزگاری را می بینم که تولید نفت ممنوع شود بنابراین اکنون باید تولید نفت خود را افزایش دهیم و ثروت زیر زمینی تجدید ناپذیر را به ثروت روزمینی تجدیدپذیر تبدیل کنیم
بدون تنظیم روابط مالی دولت و شرکت ملی نفت ایران، نه شرکت ملی نفت و نه صنعت نفت هیچکدام رشد نمی‌کنند و دولت هم به جایگاه درست خود بر نمی‌گردد.
علی آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
ما مخازن مشترک بسیاری با کشورهای منطقه داریم، مخازن مشترک به معنای گفت‌وگوی مشترک است اما این سیاست که باید با دنیا کار کرد و هم‌زمان از توان شرکت‌های ایرانی نیز بهره برد، راهکار درستی است.
دانش‌بنیان کردن اقتصاد ایران کلیدی‌ترین کاری است که باید انجام شود و وزارت نفت با ایجاد پارک ری در این مسیر گام مهم برداشته که نشان می‌دهد مسیر درستی است.
محمد السنوسی بارکنیدو (دبیرکل اوپک)
این رویداد از بزرگ‌ترین رویدادها در خاورمیانه به‌شمار می‌آید و من سختکوشی شما را برای برگزاری آن با وجود محدودیت‌های ناشی از ویروس همه‌گیری جهانی کووید-۱۹ (کرونا) می‌ستایم.
ایران نقش مهمی در به سرانجام رسیدن توافقنامه همکاری و آثار مثبت آن بر بازارهای جهانی نفت خام ایفا کرده که شایسته قدردانی است. همیشه خواستار جلب حمایت ایران به‌عنوان یکی از اعضای مؤسس اوپک هستیم و همچنان به این کار ادامه می‌دهیم.
سطح بالای پایبندی مجموع اعضای اوپک و غیراوپک به توافق کاهش تولید در سال ۲۰۲۰ به‌طور قابل توجهی به تعادل و ثبات بازار کمک کرد. شریکان در تداوم به پایبندی به سهمیه‌های کاهش مصمم هستند.
آینده تولید و مصرف گاز
کشور ما ذخایر گازی قابل توجهی دارد که بیشتر در جغرافیای جنوبی کشور پراکنده است و اگر توسعه یابند تولید گاز بسیار افزایش می‌یابد.
تقاضا برای گاز در سال‌های آینده افزایش قابل توجهی خواهد داشت و چاره‌ای نداریم جز اینکه میدان‌های جدید گازی را توسعه دهیم. اگر این طرح‌های توسعه‌ای انجام نشود تا سال ۲۰۲۲ میلادی با افت تولید فاجعه‌بار و بحران کمبود گاز روبه‌رو خواهیم بود.
برای میدان‌های فعال کنونی باید طرح‌های نگهداشت مانند نصب ایستگاه‌های تقویت فشار باید اجرایی شود.
محاسبات اقتصادی نشان می‌دهد استفاده از برق ارزان‌تر از این توسعه گازرسانی‌ها نبوده است.
امید است که روند تولید پروپیلن با توجه به ذخایر گسترده گاز در کشور و نیز وجود متانول فراوان افزایش یابد.
با ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تبدیل متانول به پروپیلن فرصتی تازه برای تحقق اهداف صنعت پتروشیمی فراهم و به‌عنوان عامل اصلی موجب توسعه صنایع میانی، پایین‌دستی، اشتغال و سبب جذب سرمایه‌گذاری می‌شود.
در بعضی مناطق ایران ۷۰ تا ۹۰ درصد روزها تابش خورشید را داریم و باید حداکثر سرمایه‌گذاری‌ها را در این زمینه انجام دهیم.
پالایشگاه یا پتروپالایشگاه، نقش دولت و بخش خصوصی
تقاضا برای سوخت از سال ۲۰۴۰ میلادی روندی کاهشی به خود خواهد گرفت، در حالی که رشد مصرف برای محصولات پتروشیمی همچنان رو به افزایش خواهد بود بنابراین در تعیین راهبردها و هدف‌گذاری بلندمدت برای آینده، باید برای پتروپالایشگاه‌ها اهمیت بیشتری قائل شد.
استفاده از سرمایه‌های مردمی، تجمیع طرح‌ها و اجرای مرحله‌بندی از جمله راهکارهایی است که منجر به تولید بخشی از محصولات شده و جریان نقدینگی آن می‌تواند برای سرمایه‌گذاری در مراحل بعدی استفاده شود.
فاینانس خارجی در بسیاری از کشورها یک گزینه است که مستلزم روابط مطلوب سیاسی و اقتصادی با دیگر کشورها در عرصه بین‌المل است.
چالش های سرمایه گذاری بخش غیردولتی در صنعت برق و انرژی های تجدیدپذیر ایران
غیرفعال بودن قوانین بالادستی تامین منابع مالی، نوسانات غیرقابل پیش بینی نرخ ارز و تورم، ممنوعیت واردات پنل‌های خورشیدی توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت، مکانیزم پیچیده ارائه تسهیلات بانکی، فقدان دستورالعملی برای فرآیند سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تجدیدپذیر در بانک‌ها، تغییرات مداوم قوانین و ریسک بالای سرمایه گذاری، از جمله مشکلات اساسی عدم توسعه مناسب انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری به‌خصوص در بخش سرمایه‌گذاری خارجی است
پیشنهادهایی مبنی بر استفاده از ظرفیت صنایع پرمصرف که عمدتا آلاینده نیز هستند، در بورس انرژی مطرح است که در صورت تحقق، این صنایع می‌بایست ۲ درصد از انرژی خود را از برق تجدیدپذیر تامین کنند.
بیشترین یارانه انرژی را پرداخت می‌کنیم و بخش برق بیشترین یارانه را در ایران پرداخت کرده است.
همه خواهان هوایی پاک هستند، البته داشتن هوای پاک هزینه دارد و باید برای آن نیز هزینه پرداخت کرد.
تولید در بالادست با هدف پتروشیمی و مرز نقش‌آفرینی این صنعت
در صورتی مجتمع‌های پتروشیمی با حداکثر ظرفیت فعالیت و درآمدزایی خواهند داشت که خوراکشان به‌طور کامل تأمین شود.
کمبود بودجه و مقررات دست و پاگیر در سیستم دولتی سبب شده که مجتمع‌های پتروشیمی دغدغه و نگرانی تأمین خوراک داشته باشند.
تولید هیدروکربور در صنایع بالادست، فرآورش میان‌دست و پایین‌دست هم تولید محصولات ارزشمند در زنجیره ارزش را شامل می‌شود که شاخص‌ترین بخش پایین‌دست، پتروشیمی‌ها و محصولات آنهاست.
ضعف مدیریت، فناوری و سرمایه علت عدم تحقق برنامهها با وجود منابع عظیم نفت و گاز کشور است.
مرزی بین صنایع بالادستی و پایین‌دستی نفت نباید وجود داشته باشد و باید حدود مسئولیت‌ها و وظایف و مرزها مشخص باشد، تعریف شود و همه موظف به رعایت آن باشند.
تأثیر شرایط روز جهان بر آینده نفت و نیروی ایران
در رقابت اقتصادی قدرت‌ها، چین با تکیه بر توان تولیدی در حال نزدیک شدن به جایگاه نخست اقتصادی جهان است و این تغییر تدریجی جایگاه، از سال ۲۰۳۰ با در نظر گرفتن سناریوی مختلف محتمل است اما شتاب این روند کاهنده بوده و خواهد بود و شاید چین به یکی از صادرکنندگان فرآورده تبدیل شود.
می‌توانیم از سه طریق تأمین مستقیم انرژی، ترانزیت انرژی دیگر کشورها و تأمین نیاز شرکت‌های چینی در مسیر کمربند راه به انرژی به بازار بزرگ مصرف چین وصل شویم.
ایران و هند ظرفیت‌های بالایی برای همکاری دارند که می‌توان به بازگشت ایران به سهم پیشین خود در بازار نفت، صادرات گاز ایران به‌صورت سی‌ان‌جی، امکان صادرات ال‌ان‌جی در صورت سرمایه‌گذاری، صادرات گاز از طریق خط لوله، همکاری فنی و مهندسی و از سرگیری فعالیت‌های شرکت‌های هندی در بخش بالادست نفت ایران و سرمایه‌گذاری اشاره کرد.
افق‌های پیش روی تجارت، ارزش‌آفرینی و مصرف گاز
مصرف روزانه گاز بخش خانگی هر خانوار به‌طور میانگین در زمستان ۳۰۰ دلار سوخت در خانه مصرف میکند که هر ماه حدود ۱۰۰ دلار می‌شود که تناسبی با درآمد خانوارها ندارد اما آنها متوجه این هزینه‌کرد نیستند زیرا خودشان پرداخت نمی‌کنند.
اجرای اهداف بهینه‌سازی، امکان فروش انرژی برای خانوارها، ورود بخش خصوصی به تجارت گاز، راه‌حلی برای آینده تجارت گاز و حتی ایجاد اشتغال و بهینه‌سازی مصرف است.
عمده کاری که در کشورهای دیگر مشابه ایران انجام شده است در ۲ محور بوده است؛ ایجاد نهادهای تنظیم‌گر و وضع قوانین برای حمایت از کسب و کار، کاهش نقش دولت و تجاری سازی در مصارف گاز
مازاد تولید متانول و آثار قیمتی وتکمیل زنجیره ارزش
در آینده صنعت پتروشیمی، اجرای طرح های MTp جایگاه ویژه ای دارند و زنجیره تولید متانول به پروپیلن ودر نهایت پلی پروپیلن ادامه دارد.
در سال ۲۰۲۰ تقاضای جهانی متانول درحدود ۳۰ میلیون تن بود که سهم ایران در تامین نیاز این بازار این محصول ۲۰درصد بود و در سال ۲۰۲۵ به ۴۵ درصد می رسد.
چین و هند مهمترین مقاصد اصلی صادراتی متانول ایران هستند
زنجیره تولید متانول در کشور به سمت توسعه صنایع تکمیلی و پایین دستی اختصاص می یابد.
آینده بازارهای صادراتی نفت، فرآورده و پتروشیمی و نقش همکاری های بین المللی در دوران پساکرونا
تقاضای جهانی برای نفت خام ظرف ۱۰ سال منتهی به سال ۲۰۲۰ بطور متوسط یک میلیون و ۱۳۰ هزار بشکه/روز افزایش می یافت.
در سال ۲۰۲۰ درحالیکه پیش بینی می شد تقاضا یک میلیون و ۸۰ هزار بشکه/روز افزایش یابد، کاهش بیسابقه حدود ۱۰ میلیون بشکه/روز به ثبت رسید.
پس از همه گیری ویروس کرونا در بعد منطقه ای، بیشترین کاهش به کشورهای اروپایی عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی موسوم به OECD با ۱۳.۶۸% اختصاص داشت. تقاضای آمریکا نیز ۱۰.۷۳% کاهش یافت.
در سال ۲۰۲۰ یکی از مشکلات کشورهای عضو اوپک و همراهان دیگر جهانی، عدم تفاهم در تعدیل تولید بود که سبب شد قیمت ها رو به کاهش بگذارد.
احیا اقتصاد جهانی سخت است و برای ما که گرفتار تحریم و افزایش نقدینگی هستمی سخت تر خواهد بود. دینامیک بازار ما را به سمت چین و هند سوق خواهد داد و جالب است بگوییم ۸۰ درصد محصولات پتروشمی ما مسقتیم به چین می رود.
در سال ۲۰۲۱ ما افزایش عرضه قوی خواهیم داشت و باید پیچ تنظیم بازار به دست اوپک باشد تا نان اوپک. روسیه خواهان کنترل قیمت هاست. عربستان خواهان افزایش قیمت بوده و بودجه خود را با نفت گران تر بسته است.
ما ال سی نمی توانیم دریافت کنیم و مجبوریم با سرمایه اندک خود در این دوران به کار خود ادامه دهیم. که امیدواریم در این امر موفق باشیم.
رگلاتوری نفت و نیرو
نهادهای رگلاتوری باید دارای دو خصیصه مهم استقلال و پاسخگویی باشند. هدف این است که رقابت و شفافیت ایجاد کنیم.
یک پیش فرض رگلاتوری، ساختار است و با توجه به متفاوت بودن ساختار کشورها، رگلاتوری غیرقابل کپی است.
برای اولین بار رگلاتوری در اصل ۴۴ و با هدف تسهیل رقابت و منع انحصار مطرح شد. ایجاد نهادهای تنظیم گر، یک خواست عمومی است؛
باید بازارها تکامل یابد.
در بخش نفت هم باید تجاری سازی بشود تا مانع “دولتی بودن منابع” رفع شود.
دبیرخانه حتما در وزارت خانه نباشد.
ضرورت استقلال نهاد از کلیه ذینفعان بازار
تنظیم مقررات و روابط بدون تبعیض
مشارکت در تدوین لوایح و مقررات در دولت و ارتقا شرایطظ کسب و کار
تقویت شرکت های E & P برای دستیابی به ظرفیت هشت میلیون بشکه تولید نفت
روند نزولی بخش انرژی های فسیلی
از سال ۲۰۵۰ نرخ استفاده از انرژی های تجدید پذیر از فسیلی جلوتر خواهد رفت.
ضرورت افزایش ظرفیت تولید و ضریب بازیافت به میزان ده درصد و کاهش نسبت R/P از ۹۲ فعلی به ۵۰
ضریب برداشت ایران ۵/۲۴
جهان ۳۵
جهان ۵۰
تاکید بر نقش شرکت های E & P در توسعه و نگهداشت
الزامات ساختاری برای افزایش ظرفیت به ۶ تا ۸ میلیون بشکه بویژه سرمایه گذاری
